تولید خودرو در سال جاری با مشکلات بسیاری همراه بوده است. قیمت‌گذاری دستوری باعث شد زنجیره تامین تحت فشار بسیاری قرار بگیرد و میزان مطالبات این صنعت از خودروسازان به بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان برسد. این روند از ابتدای سال سبب افت تولید شده و حالا کار به جایی رسیده که عملا تولید تحت‌شعاع قرار گرفته این در شرایطی است که صنایع به دلیل کمبود برق، دو روز در هفته برق ندارند و این به خودی خود تاثیر منفی بر تولید خودرو و قطعات و مجموعه‌های آن خواهد داشت. با این‌حال قرار است پیش‌فروش خودروسازان پس از مدت‌ها آغاز شود و مقدمات آن شامل ایجاد حساب وکالتی و... در حال انجام است؛ حرکتی که می‌تواند در صورت استمرار به وضعیت نابسامان تولید کمک کند. در همین زمینه با ابراهیم دوست‌زاده، عضو انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی کشور به گفت‌وگو پرداختیم.

وضعیت تولید در قطعه‌سازی و خودروسازی طی ماه‌های اخیر چه شرایطی پیدا کرده است؟ آیا تغییری داشته‌ایم و شرایط بهتر شده است؟

به نسبت ماه قبل تغییر داشته‌ایم، اما متاسفانه این تغییرات در همه زمینه‎ها در جهت منفی بوده است. تیراژ تولید تا حدودی کاهش پیدا کرده و شرایط پرداختی و بدهی خودروساز به قطعه‌ساز، به‌مراتب بدتر از ماه قبل شده است.

برای برخی دوستان ما در قطعه‌سازی شرایط غیرقابل تحمل شده است. مقوله پرداختی آن‌قدر ضعیف و با تاخیر انجام می‌شود و ناچیز است که تولیدکننده اصلا نمی‎تواند مواد اولیه محصولاتی که در طول ماه تحویل مشتری داده است را تامین کند. هزینه مواد اولیه را هم نمی‌توانیم تامین کنیم، چه برسد به هزینه دستمزد و... . بسیاری از قطعه‎سازان به روزمره‌گی افتاده‎اند.

با این شرایط شاهد هستیم خودروساز پیش‌فروش محصولات را آغاز کرده است. قیمت‎ها هم درخصوص محصولات جدید، تا حدی تعدیل شده است. این روند را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ به‌هرحال پس از مدت‎ها فروش آغاز شده است. آیا با این وضعیت به افزایش تولید خواهیم رسید؟

این تصمیمات صحیح آن‌قدر دیر رخ می‎دهد که به نوشدارو پس از مرگ سهراب تبدیل می‌شود. این فرآیند باید فروردین‎ماه یا پیش از سال رخ می‌داد. یعنی باید خیلی زودتر قیمت‎ها تغییر پیدا می‎کرد.

این تغییر هم به نفع مصرف‌کننده بود و هم به نفع تولیدکننده. اگر قیمت‎ها به‌روزآوری می‎شد، امروز شاهد اختلاف قیمت کارخانه و بازار نبودیم. این گپ بزرگی است که اجحاف در حق مصرف‎کننده نهایی است.

آن‌قدر انرژی و توان خودروساز و زنجیره تامین تحلیل رفته که این به‌روزرسانی قیمت‌ها کمک عاجلی به آن‌ها نمی‌کند. نه این‌که بد باشد؛ به‌هرحال اقدام صحیحی است. اما نمی‌دانیم چه عمدی در آن وجود دارد.

مطالبات زنجیره تامین از خودروساز به بیش از ۱۰۰هزار میلیارد تومان رسیده است. مگر چقدر می‌شود پول تزریق کرد و تا چه اندازه می‎توان از بانک‎ها تسهیلات دریافت کرد؛ آن‌هم در شرایط بسیار نابسامانی که خیلی از وقت‌ها خرید دین خودروسازان نقد نمی‎شود و اعتبار و امتیاز تامین‌کننده نزد بانک‎ها کاهش پیدا می‎کند و در نهایت وام هم به قطعه‎ ساز داده نمی‎شود. چراکه اعتبارسنجی‏ها آنلاین شده است و پاس‌نشدن چک اعتبار قطعه‏ ساز را کاهش می‏دهد.

متاسفانه ریشه همه این مشکلات به قیمت‎گذاری دستوری باز می‏گردد که بارها در مورد آن صحبت کرده‎ایم و راه به جایی نمی‎برد. قیمت‌گذاری دستوری هم به ضرر تولیدکننده و هم به ضرر مصرف‏کننده است و تنها کسی که از آن نفع می‎برد، دلالان هستند.

آیا با این اوصاف تولید به‌شدت کاهشی خواهد شد؟

قطعا کاهشی خواهد شد. تا این پیش‌فروش‌ها انجام شود و پول آن بیاید، زمان می‌برد. اما درهرحال بخشی از آن به زنجیره تامین پرداخت خواهد شد و بخش دیگر هم برای خود شرکت‌های خودروساز است تا چاله‌های بسیاری مانند تسهیلات بانکی و... پرکنند. اما امیدواریم شرایط به‌گونه‌ای جلو برود که اوضاع را بدتر از شرایط فعلی نکند.

قطعه‌سازان با بحران برق هم مواجه هستند. این قطعی برق چند روز در هفته است؟

خیلی از استان‎ها دو روز در هفته قطعی برق دارند. این در حالی است که بخشی از شهرک‎های صنعتی دو روز در هفته و بخش دیگر هم دو روز دیگر در هفته تعطیل هستند. یعنی یک شهرک صنعتی عملا چهار روز قطعی برق دارد. خیلی از تامین‌کنندگان و پیمانکاران قطعه‌سازان در شهرک‏های صنعتی هستند. یکی از شهرک‌های صنعتی چند چاه آب دارد که یک بخش با زون (قسمت) A قطع می‌شود و یک بخش دیگر با زون B. یعنی چهار روز در هفته نصف آب شهرک صنعتی قطع است.

درخصوص برق با وجود این‌که از یک هفته قبل اطلاع‌رسانی می‌شود، آسیب بسیاری به دستگاه‌های تولیدی وارد شده است. در برخی استان‌ها دو روز و در برخی استان‌ها سه روز در هفته برق قطع می‌شود. در این دو، سه روز کل شهرک صنعتی را قطع نمی‌کنند و بخشی از شهرک صنعتی شنبه و سه‌شنبه و بخشی دیگر دوشنبه و چهارشنبه قطع است.

نیمی از بخش‌های خدمات شهرک صنعتی در یک روز و نیمی دیگر در یک روز دیگر قطع می‌شوند. چاه‌های آب هم به همین منوال است که این موضوعات برای ما مشکل‌ساز شده است.

بسیاری از صاحبان واحدهای صنعتی دیزل ژنراتور را با قیمت‌هایی ۱۰برابر قیمت معقول خریداری کردند. اما گازوئیل به‌سختی تامین می‌شود. شرکت نفت با تایید وزارت صمت مختصر سهمیه‌ای برای ما در نظر گرفته که متاسفانه پاسخگوی نیاز ما نیست. این اوضاع تولید ماست و مانده که اکسیژن را سهمیه‌بندی کنند!

این موضوع چه اندازه روی کاهش تولید اثر گذاشته است؟

قطعی برق دو روز در هفته اتفاق می‌افتد که با توجه به ۶ روز کاری، ۳۳درصد کار با قطعی برق از بین می‌رود. این در حالی است که تاثیر این قطعی برق بیش‌از ۳۳ درصد است. تامین‌کنندگان ما هم در برخی از روز قطعی برق دارند. برخی دستگاه‌های سی‌ان‌سی و دستگاه‌های خاص آسیب می‌بینند و این قطع و وصل برق به دستگاه‌ها آسیب می‌رساند.

افزایش تعرفه واردات قطعه برای مونتاژکاران که امسال اعمال شده است، روی قطعه‌سازان هم تاثیر گذاشته یا صرفا مربوط به مونتاژکاران است؟

این افزایش تعرفه روی قطعه‌سازانی که درصد داخلی‌سازی بالایی دارند، تاثیر چندانی نگذاشته است. البته از یک منظر برای ما بهتر شده است، چراکه برخی از مونتاژکاران به خودکفایی این قطعات در داخل روی آورده‌اند.

در همین ایام، مدیرعامل گروه بهمن از مدیران عامل زنجیره تامین دعوت کردند و همایش خودکفایی و داخلی‌سازی راه انداختند. این به نفع قطعه‌ساز است، به شرط آن‌که از این وضعیت خوب استفاده شود.

به‌طور معمول، تعرفه ابزار خوبی برای رعایت حق مصرف‌کننده و قطعه‌ساز است. با این ابزار و خط‌کش به‌خوبی می‌توان بازار را کنترل کرد تا هم حق مصرف‌کننده نهایی ضایع نشود و هم حق قطعه‌ساز و تولیدکننده داخلی.

همکاری با روسیه در چه شرایطی است؟ گفته می‌شود قرارداد نهایی در این زمینه امضا نشده است...

صادرات قطعات خودرو در سه‌ماهه ۱۴۰۲ به نسبت ۱۴۰۱ بیش از ۴برابر به لحاظ ارزش ریالی افزایش داشته است. یکی از دلایل آن حضور قطعه‌سازان در نمایشگاه روسیه بوده است.

سال ۱۴۰۱ به نسبت سال بعد از آن، یک‌چهارم صادرات داشتیم. درحال‌حاضر در سه‌ماهه نخست ۱۴۰۳ به نسبت به سال قبل از آن، صادرات افزایشی بوده است. در این خصوص نمی‌توانم از سازنده یا قطعه خاصی نام ببرم، چراکه به دلیل مسائل تحریمی به‌راحتی قابل ردیابی خواهد بود. این آماری است که آقای دکتر گداری، مدیرکل صادرات منطقه غرب آسیا و روسیه اعلام کرده است.

این قطعات از قبل از هم تولید می‌شده‌اند یا با توجه به نیاز روس‌ها قطعات جدید در دستور کار قرار گرفته‌اند؟

همه نوع قطعه‌ای در این قرارداد وجود دارد. برخی از قطعات بدون تغییرات یا با کمترین تغییراتی در صنعت خودرو روسیه قابل استفاده بوده است. برخی قطعات نیز کاملا متناسب با نیاز آن‌ها طراحی و تولید شده است.

با ‌توجه به این هر دو کشور تحریم هستند، چرا این صادرات دردسرساز می‌شود و چه کسی می‌تواند دوباره ما را تحریم کند؟

برخی تولیدکنندگان داخلی ما به‌رغم تحریم‌ها، هنوز هم ارتباطاتی با کشورهای اروپایی و آسیایی دارند که در واقع مخفی است و به‌صورت چراغ خاموش انجام می‌شود. البته در این ارتباط، صادرات به میزان اندک انجام می‌شود و بیشتر به منظور واردات مواد اولیه با هم همکاری دارند. بنابراین به‌رغم آن‌که تحریم هستیم از نام بردن این شرکت‌ها و قطعات تولیدی آن‌ها خودداری می‌کنیم.

آیا صادرات به روسیه با رشد همراه بوده است؟

در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ این صادرات چهاربرابر شده است. در سه‌ماهه اول سال جاری هم نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد داشته‌ایم. برای نمایشگاه روسیه هم که یکشنبه هفته آینده آغاز می‌شود، ۵۰نفر هیات تجاری و افرادی که از ۲۲ شرکت در این نمایشگاه حاضر شده‌اند.